Opštine sa nula otpada: Kako upravljamo otpadom? – Adnan Šaćirović, KJKP Rad

Čovjek je jedino biće na planeti koje proizvodi otpad. Milioni tona otpada nastaju širom svijeta i odlažu se na deponije, bilo na sanitarne ili nesanitarne, u javnosti poznatije kao „divlje“ deponije. Nažalost, ove deponije često nastaju u prirodi ugrožavajući biljni i životinjski svijet, a i samog čovjeka. Otpad nastaje prvenstveno zbog zadovoljenja različitih ljudskih potreba, a najviše zbog one najopasnije – imati.

Intenzivan društveno – ekonomski razvoj, uz principe linearnog ekonomskog modela – uzmi; iskoristi; odloži, pogodovao je razvoju konzumerizma. Danas, čovjek je ovisan o prekomjernoj kupovini i potrošnji različitih proizvoda za kojima nema stvarnu potrebu. Svi ovi proizvodi, nakon korištenja, postaju otpad koji je potrebno adekvatno zbrinuti. Zbog sve većih količina i štetnosti koju ima po okolinu, otpad se smatra jednim od najznačajnijih ekoloških problema savremenog svijeta.

U slabije razvijenim zemljama gdje ne postoje adekvatno organizovani sistemi sakupljanja otpada i razvijena svijest o životnoj sredini, uglavnom ne postoji ni pravilno upravljanje otpadom.

Količina otpada se stalno povećava uprkos dramatičnim upozorenjima ekologa. Možemo li odgovoriti na ovaj izazov? Jedna od domaćih inicijativa koja se bavi održivim upravljanjem otpadom je projekat Opštine sa nula otpada čija je svrha jačanje društveno – ekonomskog razvoja u lokalnim zajednicama uvodeći principe koncepta nula otpada u sistem upravljanja otpadom. Projekat se implementira na području Bosne i Hercegovine i Srbije, a aktivnosti se realizuju na području 6 pilot opština prekograničnog područja: Visoko, Ilijaš i Sarajevo Centar u BiH, Bajina Bašta, Vladimirci i Krupanj u Srbiji. Projekat okuplja lokalne aktere sistema upravljanja otpadom – opštinske uprave; javna komunalna preduzeća i srednje škole projektnih pilot opština.

Ključnu ulogu u procesu uvođenja principa nula otpada u lokalne zajednice imaju upravo ljudi sa terena – javna komunalna preduzeća projektnog područja: KJKP Rad Sarajevo; JKP Visoko; JKP „12. septembar“ Bajina Bašta; JKP „1. maj“, Krupanj i JKP „Izvor“, Vladimirci.

Realizacija projekta Opštine sa nula otpada ima za cilj jačanje kapaciteta javnih komunalnih preduzeća kroz trening edukacije za osoblje na temu koncepta nula otpada i izvještavanja o komunalnom otpadu, te kroz nabavku opreme za unapređenje upravljanja komunalnim otpadom, a u okviru projekta organizovat će se i čiščenje divljih deponija na području pilot opština.

O trenutnom stanju u sistemu upravljanja otpadom i kapacitetima javnih komunalnih preduzeća razgovarali smo sa Adnanom Šaćirovićem, stručnim saradnikom za edukaciju o postupanju s otpadom u KJKP Rad, Sarajevo, a u nastavku vam donosimo informacije iz prve ruke.

G. Šaćirovića smo pitali kakvi su trenutni kapaciteti KJKP Rad i koji se strateški mehanizmi trenutno provode u sektoru upravljanja otpadom u regiji koju obuhvata KJKP Rad Sarajevo?

KJKP „RAD“ d.o.o. Sarajevo prikuplja i odvozi dnevno cca. 500 tona komunalnog otpada sa područja Kantona Sarajevo na deponiju „Smiljevići“. Za aktivnosti na prikupljanju i odvozu otpada KJKP „RAD“ d.o.o. Sarajevo raspolaže sa 67 specijalnih vozila, 10.000 kontejnera zapremine 1100 L, 94 podzemna kontejnera, 318 nadzemnih posuda tzv. zvona, 11.910 kanti od 120 L i 7.634 kanti od 240 L. KJKP „RAD“ u saradnji sa resornim ministarstvom realizuje i priprema plohe za sanitarno odlaganje otpada na deponiji „Smiljevići“. Također, u sklopu Sanitarne deponije se nalazi postrojenje Sortirnica koje je operativno od 2007. godine a ima kapacitet prerade 80 tona odvojeno prikupljenog otpada po danu.

Na pitanje koliko je moguće, uz trenutne kapacitete koje ste naveli, poštovati principe koncepta nula otpada u poslovanju preduzeća, Šaćirović pojašnjava:

Trenutni kapaciteti na odvojenom prikupljanju otpada nisu dovoljni i iznose tek oko 5% infrastrukture. Da bi se dostigao zadovoljavajući nivo neophodno je obezbijediti ulaganje u infrastrukturu kao i u edukaciju građana o pravilnom postupanju s otpadom. Da bi se ostvario zamišljeni koncept potrebno je pozabaviti se mogućnostima onih koji proizvode otpad, kako i na koji način isti da proizvedeni otpad usmjere na one lokacije koje će im pomoći da proizvedu nove vrijednosti ili da koriste materijale koje je moguće koristiti više od jednog puta.

Kada govorimo o projektnim pilot opštinama, kakvo je trenutno stanje na području općine Centar i na području općine Ilijaš u pogledu odvojenog prikupljanja otpada, te koliko je zastupljena praksa recikliranja prikupljenog otpada? Šta se dešava sa organskim otpadom, koji su načini tretiranja organskih frakcija u KJKP Rad?

Implementacijom projekta uvođenja dvolinijskog sistema prikupljanja otpada za individualne stambene objekte od 2016. godine do danas podijeljeno je cca 10 000 kompleta kanti (crna za miješani komunalni i žuta za reciklažni otpad) na području Kantona Sarajevo. Selektivno odlaganje otpada i pražnjenje posuda se odvija bez ikakvih poteškoća. Bitno je napomenuti da se na podučju Općine Ilijaš privodi kraju reciklažno dvorište koje bi u skorije vrijeme moglo biti operativno, što će dodatno unaprijediti način odvojenog prikupljanja otpada. Kroz projekat „Uvođenje dvolinijskog sistema u individualne stambene objekte na području Kantona Sarajevo I faza“ tokom 2016. godine podijeljeno je 45 kompostera za bio-otpad. Osim ovog projekta do sada nije bilo posebnog tretiranja organskog otpada i isti se zajedno s komunalnim otpadom prikuplja i odvozi na deponiju „Smiljevići“.

Našeg sagovornika smo pitali u čemu se ogleda značaj implementacije projekta Opštine sa nula otpada za upravljanje otpadom na području projektnih pilot opština, Opštine Sarajevo Centar i Opštine Ilijaš, a g. Šaćirović ističe:

Projekat će svakako biti će od pomoći na unapređenju i poboljšanju sistema odvojenog prikupljanja otpada u Općini Centar i Ilijaš, doprinosi realizaciji ciljeva naših strateških opredjeljenja vezanih za smanjenje količine otpada u Kantonu Sarajevo. Kroz ovaj projekat, preduzeće će dobiti 3 kontejnera od 7m³ koja će biti korištena na području Općine Centar i 3 kontejnera od 7m³ koja će biti korištena na području Općine Ilijaš. Domaćinstvima u Općini Centar će biti dodijeljeno 120 kompleta kanti 120 L i 120 kompostera, a na području Općine Ilijaš bit će podijeljeno 230 kompleta kanti zapremine 120 L i 230 kompostera. KJKP „RAD“ d.o.o. Sarajevo će opremu iskoristiti za nastavak uvođenja dvolinijskog sistema prikupljanja i odvoza otpada u individualnim stambenim jedinicama kao i na uklanjanju divljih deponija. Oprema će dodatno povećati kapacitete KJKP „RAD“ d.o.o. Sarajevo koja će doprinijeti poboljšanju u pružanja usluga za građane na području Općina Centar i Ilijaš.

Projekat Opštine sa nula otpada finansira Evropska unija u okviru IPA programa prekogranične saradnje Srbija – Bosna i Hercegovina 2014-2020 sa ciljem postizanja dugoročne resursne efikasnosti u sektoru upravljanja otpadom. Kroz primjenu zajedničkih akcija baziranih na principima nula otpada i cirkularne ekonomije, projekat zajedno implementiraju Centar za energiju, okolinu i resurse – CENER 21 iz Sarajeva (BiH) i Inženjeri zaštite životne sredine – EEG iz Novog Sada (Srbija). Projektom se nastoji ojačati održivi razvoj u preko 90 jedinica lokalne samouprave prekograničnog područja Srbija – BiH. Implementacija je započela 1. marta 2021. godine, a trajat će 24 mjeseca. Tijelo za ugovaranje projekta je Ministarstvo finansija Republike Srbije (CFCU). Ukupni budžet projekta je 413.608,44 EUR, od čega je Evropska unija obezbijedila 351.567,17 EUR bespovratnih sredstava.

Uz slogan Brojimo do nula, u okviru projekta je pokrenuta kampanja na društvenim mrežama Facebook i LinkedIn koja ima za cilj jačanje javne svijesti u prekograničnom području. Da redovno primate obavještenja o realizaciji projektnih aktivnosti i postignutim rezultatima, pretplatite se na projektni bilten.

Intervju je realizovan u okviru projekta Opštine sa nula otpada.